Türk kültüründe atla ilgili inanışlar

Abstract

Türk için vazgeçilmez olan at, Türk kültür ve medeniyetinde önemli bir yere sahip olmuştur. Türk kültür tarihinde at, bozkır yaşantısını kolaylaş-tıran, uzak mesafeleri yakın kılan, savaşlarda binek olarak kullanılan, eti ve sütü gıda olarak tüketilen, derisinden giysi yapılan, kılı birçok amaç için kullanılan önemli bir hayvandır. Bu sebeplerden dolayı at, Türk için olmaz-sa olmaz bir hayvan olarak görülmüş, atın yeri hiçbir başka varlıkla ölçüle-meyecek kadar büyük ve önemli kabul edilmiştir. Türk, atına o kadar değer verir ki, “at, avrat, silah” deyiminde de vurguladığı gibi onun başkasına emanet edemediği, gözünden bile sakındığı üç kutsalından biridir. At Türk’ün hayatının ayrılmaz bir parçası olmakla beraber adeta sahibinin aile fertlerinden birini oluşturmuştur. O bazen kardeş bazen de kardeşten öte bir varlık olarak görülmüştür. İnsanlık tarihinde önemli bir yere sahip olan atın evcilleştirilmesi ve yaşama kazandırılması ile ilgili yakın tarihe kadar farklı görüş ve düşünceler mevcut olmuştur. Özellikle Batı dünyası atın Türkler değil; Hint Avrupalılar tarafından evcilleştirildiğini ve Türklerin hayatına sonradan girdiğini savunmuşlardır (26, s. 96-119). Batılılar Türklerden bah-sederken onları bozkırlarda çadırlarda yaşayan, hayvan güden, barbar bir ka-vim olarak değerlendirmişlerdir (18, s. 578). Fakat son dönemlerde yapılan çok yönlü araştırmalar bu fikrin yanlış olduğunu, Türklerin insanlık tarihine pek çok kazanımlarının olduğunu gün yüzüne çıkarmıştır. Yapılan araştır-malar Türklerin tarihin eski çağlarından beri at binip ok yay kullandıklarını, demiri ve altını işlediklerini ve ondan muazzam sanat eserleri üretebildikle-rini göstermektedir. Atın evcilleştirilerek yaşama kazandırılması ve bu kaza-nımın insan hayatına getirmiş olduğu kolaylıklar Türklerin hayatında açık bir şekilde görülmektedir. Eski Türkler tarih boyunca yaptıkları büyük başa-rılarını atın hızı ile kazanmışlardır.