Ekoloji innovasiyaların yaşıl iqtisadiyyata təsirlərinin qiymətləndirilməsi

Abstract

Qlobal iqtisadiyyatın və ayrı-ayrı dövlətlərin iqtisadiyyatlarının səmərəliliyinin artırılması problemi yaşıl iqtisadiyyat prinsiplərinin geniş tətbiqi əsasında dayanıqlı inkişaf probleminin həlli ilə ayrılmaz şəkildə bağlıdır. İqtisadi inkişafın yaşıllaşdırılması son nəticədə iqtisadi və ekoloji problemlər arasında sıx əlaqəyə əsaslanan yeni elm (elmi biliklər sahəsi) - yaşıl iqtisadiyyat yaratdı. Qeyd etmək lazımdır ki, iqtisadiyyatla ekologiyanın əlaqəsini, bu sahədəki problemləri müəyyənləşdirmək, ekoloji iqtisadiyyatın mahiyyətini və onun davamlı inkişafla əlaqəsini iqtisadi artım kontekstində formalaşdırmaq cəhdləri hələ də hər hansı konsensusa gətirib çıxarmayıb. Yaşıllığın (ekoloji yönümlü iqtisadiyyat) razılaşdırılmış tərifi hələ də yoxdur və eyni şey davamlı inkişafa da aiddir. Həm yaşıl iqtisadiyyatın, həm də davamlı inkişafın təriflərinin (və bütün terminologiyasının) olmaması onların bütün üstünlüklərindən istifadə etməyi qeyri-mümkün edir, maraqlı tərəflərin inkişaf potensialını məhdudlaşdırır. Ümumiyyətlə qəbul edilir ki, yaşıl iqtisadiyyat təbii tarazlığın qorunması ilə birbaşa bağlıdır. Bu amil, insan və təbii mühit arasındakı əlaqə kontekstində nəzərə alınmasını tələb edir. Yaşıl iqtisadiyyatın yaranmasından əvvəl və sonra onunla çoxlu ümumi cəhətləri olan bəzi anlayışlar var: yaşıl inkişaf, aşağı karbonlu inkişaf, ağıllı inkişaf, yaşıl iqtisadiyyat, bio-iqtisadiyyat, dayanıqlı iqtisadiyyat və s. iqtisadiyyat və təbii mühitlə bağlı anlayışların birləşdirilməsi yaşıl iqtisadiyyatın mahiyyətinin dərk edilməsinə mane olur. Problem yaşıl iqtisadiyyatın nə olması, yaşıl iqtisadiyyat və artım arasında əlaqənin necə olması və sonuncunun sosial və ekoloji problemlərə cavab verə biləcəyidir. Bu baxımdan yaşıl iqtisadiyyat iqtisadiyyatın davamlılığının təmin edilməsində məhdudlaşdırıcı mexanizmə çevrilə bilər. Bu, əsasən mövcud istehlak və istehsalın modelini məhdudlaşdıra bilər. Yaşıl iqtisadiyyatla bağlı digər problem onun mövcud iqtisadi sistemlə uyğunluğudur və burada problemlər həll olunmamış qalır, çünki müasir kapitalist sistem daxilində yaşıl iqtisadiyyatın fəaliyyəti qeyri-sabit və səmərəsizdir. Müvafiq olaraq, yaşıl iqtisadiyyatın səmərəli həyata keçirilməsi üçün güclü dövlətin mövcudluğu zəruridir. Beləliklə, dissertasiya tədqiqatının aktuallığı dünya iqtisadiyyatının və ayrı-ayrı dövlətlərin davamlı inkişafı kontekstində yaşıl iqtisadiyyatın formalaşdırılmasının nəzəri əsaslarının daha da inkişaf etdirilməsidə nəzərdə tutulan innovasiyaların zərurətindən irəli gəlir.