Uşaqların doğum sırasının və bacı – qardaş sayının uşağın şəxsi keyfiyyətlərinə təsiri

Abstract

Ailə anlayışı insanların birlikdə yaşaması üzərində qurulan, müxtəlif funksiyaların yerinə yetirən və özündə bəzi problemləri ehtiva edən bir anlayışdır. Dəyişən həyat standartlarına və sosial quruluşa baxmayaraq ailə anlayışı öz əsas funksiyalarını hər zaman qoruyub saxlayır. Belə ki, ailə mühiti uşağın ilk qrup təcrübəsidir və uşağın öz ailəsindəki rolu uşağın fərdi şəxsiyyət xüsusiyyətlərinin inkişafına təsir göstərir. Uşağı böyüdəcək şəxs onun valideynləri, nənə-babası, yaxud bioloji bağı olmayan biri də ola bilər. Bütün hallarda uşağın böyüdüyü ailənin onun şəxsiyyətinə təsiri qaçınılmazdır. Sevgi dolu, dəstəkləyici və etibarlı bir ailə mühiti, uşağın özünə hörmətini, öz-özünə inamını və emosional bağ qurmağına kömək edir. İnsanın öz ailəsində doğulduğu sıra da fərdin şəxsiyyətinin, xarakterinin, intellektinin inkişafında mühüm rol oynayır. Doğum sırasına əlavə olaraq, ailədəki bacı-qardaşların sayı şəxsiyyətin inkişafını başa düşmək üçün kritik bir dəyişən kimi ortaya çıxmışdır. Daha böyük ailə ölçüləri çox vaxt fərdi şəxsiyyətləri daha da formalaşdıra bilən daha mürəkkəb sosial qarşılıqlı əlaqələri və resursların bölüşdürülməsini nəzərdə tutur. Ailədə uşaqların sayının və onların doğulma qaydasının şəxsiyyət və intellektə təsiri problemi psixoloqları, sosioloqları, müəllimləri və iqtisadçıları çox maraqlandırır. Dissertasiya işi həm doğum sırasının, həm də bacı-qardaşların sayının uşağın şəxsi keyfiyyətlərinin inkişafına necə təsir etdiyini hərtərəfli təhlil etməklə mövcud tədqiqatlara əsaslanmaq məqsədi daşıyır. Tədqiqatın əsas məqsədi – uşağın şəxsiyyətinin inkişafında doğum sırası və bacı-qardaş sayının oynadığı rolu araşdırmaq və aydınlaşdırmaqdır. Bu tədqiqat müxtəlif bacı-qardaş mövqeləri və ailə ölçüləri ilə əlaqəli xüsusi şəxsi keyfiyyətləri müəyyən etmək məqsədi daşıyır. Tədqiqatın obyekti – ailə vahidlərindəki uşaqlar, habelə onların bacı-qardaşlar arasındakı mövqeləridir. Tədqiqatın fərziyyəsi – Uşaqlarda aqressivlik səviyyəsi doğum sırası və bacı – qardaş sayına əsasən bir – birindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Əlavə fərziyyə - Doğum sırası və bacı-qardaşların sayı uşağın şəxsi keyfiyyətlərinin inkişafına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. İlk doğulan uşaqların orta və son doğulan uşaqlarla müqayisədə fərqli şəxsiyyət xüsusiyyətlərini nümayiş etdirəcəyi və böyük ailələrdən olan uşaqların kiçik ailələrdən olanlara nisbətən fərqli şəxsi keyfiyyətlər nümayiş etdirəcəyi fərz edilir. Tədqiqat zamanı Buss Perri Aqressiya Sorğusuna (Arnold H. Buss və Mark Perry, 1992 - adaptasiya: Psixologiya Elmi Tədqiqat İnstitutu) əsasən uşaqların doğum sırası və bacı-qardaş sayına əsasən onların aqressivlik səviyyəsi və şəxsiyyət keyfiyyətlərinin inkişafında əhəmiyyətli fərqlilik olduğu müəyyən edilmişdir.