Mehmet Emin Resulzade’nin Hâkimiyet-i Milliye İdeolojisi

Abstract

Mehmet Emin Resulzade, Azerbaycan Türkleri için oldukça değerli bir isimdir. Düşünceleri, faaliyetleri ve yazıları, onun XX. Yüzyıl Türk siyasetinde önemli bir konuma gelmesini sağlamıştır. Kendi dönemindeki fikir hareketlerini çok iyi analiz etmiş ve daha o dönemlerde millet iradesine dayalı yönetim biçimini benimsemiştir. Henüz o yıllarda millet hâkimiyetine olan inancı ve bağlılığı, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin kurucusu olma yolunda ona ilham vermiştir. İslâm dünyasındaki ilk demokratik cumhuriyet, onun ve arkadaşlarının demokrasi savaşımının neticesinde kurulmuştur. Her ne kadar bu demokratik devletin ömrü uzun olmamışsa da, Azerbaycan Türklerinin ileriki yıllarda düşünsel yönelimini derinden etkilemiştir. Bolşevik işgali sonrası dönemde de çeşitli ülkelerde siyasî ve düşünsel mücadelesini sürdürmüş ve öğretilerini aktarmak için çalışmıştır. Birçok halk hareketinde iştirak etmiş olması da farklı kazanımlar elde etmesine yol açmıştır. Millî hâkimiyet kavramına henüz o dönemde bu kadar inanmış olması, onun kendi döneminin çok ilerisinde bir fikir adamı olduğunun göstergesidir. Bu yönlerinin yanı sıra Türkçü bir fikir adamı olması da Azerbaycan Türklerinin milliyetçilik duygularının gelişmesine önemli katkı sağlamıştır. Mustafa Kemal Atatürk ve Mehmet Emin Resulzade’nin düşünceleri, hemen hemen aynı paralelde ve eksendedir. Türk dünyasının XX. Yüzyıl’da böylesine ileri görüşlü ve demokrasiye bağlı iki lidere sahip olması Türk toplumlarının ilerleyen yıllarda demokrasiye geçişini kolaylaştırmıştır. Bağımsız Azerbaycan’ın temellerinin daha 1918’de atılmasını sağlayan isimlerin başında gelen Mehmet Emin Resulzade, bu yönüyle bugünkü Azerbaycan Cumhuriyeti’nin banisi konumundadır.