Rusyanın Azerbaycan siyaseti (1801-1813)

Abstract

Azerbaycan ve İran‘ı hâkimiyet altında tutmak isteyen Rusya‘nın tarihinde Baltık, Karadeniz ve Hazar Denizi önemli yer tutmaktadır. Azerbaycan ve güneyindeki İran‘ı hâkimiyetine almak isteyen Rusya için Hazar bölgesi siyasi ve ekonomik bir önem arz etmektedir. Çarlık Rusyası‘nın, İran‘a silah zoruyla kabul ettirdiği Gülistan Anlaşması, uluslararası hukuk kuralları ihlal edilerek imzalanmış ve sadece Rusya‘nın çıkarları göz önünde bulundurularak düzenlemiştir. Bu anlaşmanın düzenlenmesi ve imzalanması sürecine, Azerbaycan halkını ve hanlıklar yönetimini temsilen hiç kimsenin katılmadığı göz önünde bulundurulduğunda bu belgenin, meşruluğu tartışılmaktadır. Azerbaycan toprakları, Azerbaycan Türklerine sorulmadan, Rusya ve İran arasında bölünmüştür. Dolayısıyla, Kuzey Azerbaycan‘ın Rusya‘ya bağlanması, gönüllü olarak değil, silah zoruyla gerçekleşmiştir. Rusya, silah zoruyla ele geçirilen bu topraklarda kalıcı hale gelebilmek ve devam eden direnişleri durdurabilmek için, bu bölgede, yeni bir yönetim anlayışı uygulamaya başlamıştır.