Rotşildler ve Bakü Petrolü

Abstract

XIX. asrın ikinci yarısında Bakü’de mekaniki kazma üsulüyle petrol çıkarılmaya başlanınca Bakü dünyanın ekonomik cazibe merkezi haline gelmiştir. Önce Rus tüccarlar Kokorev-Gubonin kardeşlerine ait Surahanı’da ilk özel rafineri fabriki açılmış, ardınca bölgeye yabancı kapitalin akını başlamıştır. Bunların içinde en büyük yatırımcılar olarak da Pirallahı’da parafin fabriki açan Vitte, Nobel Kardeşleri ve Paris Finans Evinin sahibi Rotşildlerin ismi ön plana çıkmaktadır. Batum Petrol Sanayisi ve Ticaret Cemiyyeti’ni (BNİTO) satın alarak 16 Mayıs 1883 tarihinde Hazar-Karadeniz Petrol ve Ticaret Cemiiyyeti’ne dönüştüren Rotşildler petrol sanayisinde finansal desteğe ihtiyacı olan yüzden fazla şirkete kredi sağlayarak kendilerine bağımlı hale getirmiş, kısa sürede Bakü petrolünün Avrupa ülkelerine esas ihracatçısı konumuna yükselmiştir. 1877-78 Rus-Osmanlı savaşı sonrası imzalanan Berlin anlaşmasıyla serbest ticaret limanı olması kaydıyla Batum’un Rusya’ya bırakılmasıyla birlikte Rotşildler büyük yatırımlarla hızlı bir şekilde Batum’u petrol depolama merkezi haline getirmiş, buradan gemilerle dünyanın muhtelif ülkelerine petrol ve mamüllerini ihrac etmiştir. Yine Bakü-Batum demiryolunu da Hazar-Karadeniz Petrol ve Ticaret Cemiyyeti” inşa etmiştir. Makalede sözkonusu ticaret şirketinin Bakü petrolleri üzerinde belirleyici etkiye sahip olma süreci, Güney Kafkasya’daki faaliyetleri ele alınmıştır.